‘Amsterdam verbeeld in de mooiste citaten’
Zet schrijvers Erik Nieuwenhuis, Louis Stiller en literair vormgever Yolanda Huntelaar bij elkaar en je krijgt een prachtige literaire plattegrond van Amsterdam. Een dubbelinterview over tekst en beeld.
Er staan bijna vijfhonderd citaten op de kaart. Wat een klus moet dit zijn geweest.
Stiller: “We zijn er zo’n drie en een half jaar mee bezig.”
Hoe is het idee ontstaan?
Stiller: “Erik zag in Sint-Petersburg een kaart, de St. Petersburg City of Words, die door de typografische vormgeving het centrum van de stad vormden. Er stonden citaten in van Tsjechow, Brodski en andere Russische grootheden. Terug in Nederland benaderde Erik mij om samen zo’n kaart van Amsterdam te maken. Ik heb een aantal boeken over Amsterdam geschreven en door de jaren heen diverse citaten verzameld. We wisten dat er genoeg citaten waren om een hele mooie kaart te maken.”
Huntelaar: “Daarna ben ik aangehaakt. Ik ontwerp veel levende typografie. De manier waarop ik woorden typografisch vormgeef, zegt iets over hoe ze uitgesproken worden. Als een woord groter is neergezet, klinkt het harder dan als de letters klein geschreven zijn.”
Wie zijn er zoal geciteerd?
Stiller: “De grote Amsterdamse schrijvers door de jaren heen. Margo Minco beschrijft in Het bittere kruid bijvoorbeeld hoe in de Lepelstraat, vlak achter de Amstel, Joodse families in de oorlog werden weggehaald. Haar citaat moest op die plek.”
Huntelaar: “We hebben geprobeerd zinnen op de plekken te zetten waar het verhaal zich afspeelt: Reve over de Schilderskade, Canaponi over de Herengracht, Bloem over de Dapperstraat.”
Stiller: “Zo komen buurten, belangrijke straten en parken literair tot leven. Maar hoe verder we naar de buitenwijken gingen, hoe moeilijker het werd. Over de Watergraafsmeer en het Science Park heeft nog geen schrijver geschreven. Daarom staat er af en toe een raadsel of leuke verwijzing in de kaart.”
Hoe hebben jullie die honderden citaten verzameld?
Stiller: “We konden een hoop zinnen elektronisch vinden. Maar soms wist ik niet precies in welk boek die ene zin nu ook alweer stond. Dagenlang zat ik in de OBA te speuren tussen de boeken, op zoek naar dat ene citaat.”
Huntelaar: “De grote goden moesten in verhouding meer citaten krijgen, daar zit hiërarchie in. Om anderen dit speurwerk te besparen, zit er een fors register bij de kaart. Op coördinaat, straatnaam of auteur vind je welke zin bij welk boek of welke schrijver hoort.”
Toch staan niet alle wijken van Amsterdam op de kaart.
Stiller: “We zijn aftastend begonnen: alleen het centrum, of toch iets groter? Het werd steeds groter, ambitieuzer, rijker en leuker.”
Huntelaar: “Het was passen en meten. In de binnenstad staan langere citaten dichter op elkaar zodat je het gevoel hebt dat het daar voller is. Dat hoort, dat stukje van Amsterdam voelt ook druk en krap. Richting de buitenwijken is de tekst ruimer. Als we meer zouden uitzoomen, was de tekst niet meer leesbaar. Het was zoeken naar de beste verhouding.”
En nu, een kaart van een andere stad?
Huntelaar: “We zijn met een kaart van Nederland bezig. Die is makkelijker dan deze van Amsterdam omdat het landschap meer is uitgezoomd en omdat we nu weten waar we op moeten letten.”
Stiller: “De kaart wordt dezelfde grootte, A1-formaat, daarom hoeven we niet bij elk detail of straat een citaat te vinden. We zoeken nu naar de beste teksten over de meren, rivieren, spoorlijnen en steden. Wellicht volgen er in de toekomst andere steden. Wie weet.”